Khai quật đợt 2 xuất lộ kiến trúc tại phế tích tháp Đại Hữu, Bình Định

Thông tin từ Sở Sở Văn hoá và Thể thao Bình Định cho biết, Sở này vừa phối hợp với Viện Khảo cổ học Việt Nam tổ chức báo cáo sơ bộ kết quả khai quật khảo cổ lần thứ hai phế tích tháp Đại Hữu, thuộc thôn Chánh Mẫn, xã Cát Nhơn, huyện Phù Cát, thực hiện từ 9/5 đến ngày 10/7.

Theo báo cáo, với hố khai quật 300m2, đợt khảo cổ lần này đã làm xuất lộ toàn bộ phần thân tháp, nền móng tiền sảnh phía Đông, nền móng chân đế phía Bắc và một phần nền móng chân đế phía Nam và Tây.
Kiến trúc tháp Đại Hữu có bình đồ hình vuông, trong đó thân tháp kích thước bình đồ mỗi cạnh 9,8x9,8m; lòng tháp có bình đồ mỗi cạnh dài 3,8x3,8m; nền móng chân đế tháp có bình đồ gần vuông mỗi cạnh dài 12,7x13m.

Tháp có cửa ra vào phía Đông và hệ thống cửa giả.

Kết hợp giữa quy mô kiến trúc to lớn và nằm trên vị trí cao nhất của đỉnh núi, các nhà khảo cổ suy luận rằng, kiến trúc xuất lộ trong hố khai quật là ngôi tháp chính (tháp Kalan).

Chính giữa lòng tháp là hố thiêng rộng 3,8x3,8m, sâu 1,24m- là kiến trúc trung tâm của ngôi tháp, nằm  dưới nền gạch kiến trúc tháp.

Toàn cảnh hố khai quật phế tích tháp Đại Hữu. Nguồn: Sở VH&TT Bình Định.

Quá trình khai quật cũng phát hiện 156 hiện vật đá, gồm đá cát kết, đá hoa cương và đá ong với nhiều loại hình, kích thước khác nhau; 522 hiện vật bằng đất nung, bao gồm bệ thờ, mảnh minh văn, lá nhĩ đá, đá trang trí điểm góc, phù điêu trang trí hình người, phù điêu trang trí hình động vật, phù điêu hình cánh sen, ngói mũi lá, gốm gia dụng.
Dựa vào quy mô và mặt bằng kiến trúc, vật liệu trang trí kiến trúc, tiếu tượng học cho thấy sự tương đồng với các di tích tháp Dương Long, tháp Hưng Thạnh, tháp Cánh Tiên, phế tích Tháp Mắm…; kết hợp với minh văn đã được phát hiện từ trước cho đến nay, các nhà khảo cổ nhận định, có khả năng phế tích tháp Đại Hữu có niên đại khoảng giữa thế kỉ XIII, thời kì thịnh vượng của vương quốc Champa, nơi sau này trở thành căn cứ quân sự của nhà Tây Sơn gắn liền với thành Chánh Mẫn.

Tháp được xây trên nền đất núi ổn định vững chắc, đảm bảo tính bền vững lâu dài của công trình kiến trúc với kĩ thuật xây dựng mài chập như thường thấy.

Đáng lưu ý, có dấu vết sử dụng chất kết dính làm từ nhựa thực vật.

Từ sự kết hợp các loại vật liệu phong phú, các nhà khảo cổ cho rằng, trình độ xây dựng kỹ thuật giai đoạn này đạt đến độ hoàn thiện.

Về giá trị văn hóa, báo cáo nói, phế tích tháp Đại Hữu được xây dựng theo truyền thống, kế thừa tinh hoa nghệ thuật kiến trúc tháp Champa, chất liệu xây dựng chính là gạch, kết hợp với sử dụng vật liệu mới từ văn hóa Khmer là đá ong và trang trí kiến trúc mang nghệ thuật điêu khắc phong cách Tháp Mẫm, mang ảnh hưởng nghệ thuật Khmer, kết hợp với tín ngưỡng bản địa thờ Uroja, đã phản ánh mối quan hệ mở rộng giữa vùng đất Vijaya với các nền văn hóa bên ngoài, tiếp thu có chọn lọc làm giàu bản sắc văn hóa Champa trong lịch sử.